Uzbekistan là quốc gia nằm kín trong lục địa tại Trung Á, trước kia từng là một phần của Liên bang Xô viết. Nước này có chung biên giới với Kazakhstan ở phía Tây và phía Bắc, Kyrgyzstan và Tajikistan ở phía Đông và Afghanistan cùng Turkmenistan ở phía Nam.
Samarkand được công nhận là một trong những đô thị tồn tại lâu đời nhất tại vùng Trung Á, từng là trung tâm giao thương, văn hóa cũng như tôn giáo của cả khu vực do nằm ngay trên Con đường Tơ lụa nối liền Trung Quốc với Địa Trung Hải.
Khoảng 1.000 trước, Shah-i-Zinda bắt đầu chỉ với một tượng đài mang tính tôn giáo duy nhất được dựng lên ở Samarkand.
Nhưng qua thời gian dài phát triển – đặc biệt là trong khoảng thế kỷ 9 tới thế kỷ 14, cũng như suốt thế kỷ 19 thì đền đài, lăng tẩm và nhiều công trình khác đã nhanh chóng xuất hiện, tạo thành một quần thể kiến trúc mang tính tổng hợp có giá trị lịch sử bậc nhất trên thế giới.
Chỉ cần bước thật nhẹ qua từng khu vực trong quần thể lăng mộ Shah-i-Zinda, du khách có thể chứng kiến sự phát triển của nhiều phong cách kiến trúc, công nghệ xây dựng hoặc tác phẩm trang trí có niên đại lên tới 1.000 năm – giống như đã băng qua hai thế kỷ, hai thời đại hoàn toàn khác nhau vậy!
Đồng thời, theo truyền thuyết, cái tên Shah-i-Zinda, hay “Vị vua của sự sống” bắt nguồn từ việc người họ hàng Kusam ibn Abbas của nhà tiên trị Muhammad được chôn cất tại đây.
Vì quá đam mê với khoa học mà lơ là trong quản lý chính quyền, Hoàng thân Ulugh của Đế chế Timurid Beg đã cho xây dựng Gurkhani Zij – đài thiên văn lớn to lớn và hiện đại bậc nhất trên thế giới vào khoảng những năm 1420.
Sau cái chết của ông này, nó gần như bị phá hủy hoàn toàn, tuy nhiên kính lục phân Fakhrī vẫn còn được bảo tồn nguyên vẹn cho tới tận ngày nay.
Do không sở hữu công nghệ tạo ra thấu kính quang học, Hoàng thân Ulugh Beg quyết định tạo nên một kính lục phân khổng lồ với bán kính lên tới 36m – ngày nay còn được biết tới như kính lục phân Fakhrī.
Nhờ vào công trình này, ông cùng nhiều nhà thiên văn học khác đã gặt hái các thành tựu quan trọng – bao gồm việc xác định thời gian chính xác của một năm chỉ lệch 25 giây so với tính toàn hiện đại, tính góc nghiêng trục tự quay của Trái Đất, hay cho tổng hợp cuốn Tinh đồ Zij-i-Sultani với vị trí của 994 ngôi sao trên bầu trời.
Ốc đảo Khwarezm nằm tại phía Nam – nơi từng là Biển Aral nhưng nay đã trở thành hoang mạc, ba mặt còn lại tiếp giáp với sa mạc Kyzylkum, sa mạc Karakum và hoang nguyên Ustyurt.
Do sở hữu vị trí khá đặc biệt, khu vực này từng được nhiều nền văn minh sử dụng như là nơi định cư hoặc trạm dừng chân trong những chuyến hành trình giữa vùng sa mạc đầy gió và cát suốt hơn 2.000 năm qua.
Được xây dựng vào năm 1871 theo lối kiến trúc Trung Á truyền thống trên diện tích 16.000m2 với 119 căn phòng bao quanh bảy khu sân nhỏ, cùng với bốn tòa tháp lớn và một cổng vào trang hoàng lộng lẫy.
Quần thể cung điện tuyệt đẹp này là hành cung thứ bảy của vị Quốc Vương Khudayar Khan cuối cùng Vương triều Kokand, từng được mệnh danh là “Viên ngọc trai của Kokand”.
Phần tường của cung điện làm bằng đá khắc, sử dụng hơn 16.000 nhân công, 80 thợ thủ công chuyên nghiệp và 1.000 xe chở vật liệu làm việc theo hình thức cưỡng ép dưới điều kiện vô cùng khắc nghiệt. Nhưng hiện tại, chỉ có hai khoảng sân cùng 19 căn phòng còn lưu giữ được.
Nơi này được sử dụng như một viện bảo tàng lịch sử của địa phương, đồng thời cung cấp thêm góc nhìn mới mẻ về cuộc sống của những vị vua dưới Vương triều Kokand nổi tiếng.
Sau khi trở thành một quốc gia độc lập tách ra từ sự sụp đổ của Liên Xô cũ, một trong những vấn đề đầu tiên mà chính quyền Uzbekistan hướng tới là xây dựng nền di sản văn hóa và tâm linh thống nhất nhằm tạo nên sợi dây liên kết giữa các sắc tộc.
Bởi trên lý thuyết, quốc gia này cũng mới được hình thành bởi chính Liên Xô cũ vào những năm 1920.
Để làm được điều đó, chính quyền phải tìm tới những hình tượng lịch sử có sức ảnh hưởng mạnh mẽ – bao gồm cả nhà xâm lược vĩ đại thế kỷ 14 Amir Timur sau các đóng góp lớn của ông trong lĩnh vực kinh tế, văn hóa, nghệ thuật… của vùng Trung Á – dù bản thân người thành lập nên Vương triều Timurid hoàn toàn chẳng có quan hệ huyết thống nào với mọi sắc tộc Uzbekistan hiện đại.
Thậm chí, Amir Timur còn được coi là anh hùng dân tộc chỉ vì đặt thủ đô Vương triều Timurid tại Samarkand, nay thuộc Uzbekistan.
